Nieuws | ‘Een kijkje bij Odin, een ‘ouderwetse’ bio-super voor de toekomst’

21 dec Nieuws | ‘Een kijkje bij Odin, een ‘ouderwetse’ bio-super voor de toekomst’

Bij bio-supermarktketen Odin verkopen ze geen eenheidsworst. De uitdaging voor de gestaag groeiende coöperatie is de komende jaren zelf niet in een eenvormige formule te veranderen. Nu de succesketen met 26 winkels, twee distributiecentra, een eigen boerderij, imkerij en ruim 11.000 leden serieus vorm begint te krijgen, is dit waar directeur Merle Koomans van den Dries voor op haar hoede is. Ze wil blijven groeien, maar niet afdrijven van de idealen die het bedrijf zo onderscheidend maakt van de reguliere supers.

Koomans mag graag teruggrijpen naar de bij de oprichting bedachte ‘grondsteenspreuk’ om iedereen in de organisatie eraan te herinneren waartoe Odin ook alweer op aarde is:

Mogen wij indachtig blijven:
De oorsprong van ons streven
om helende de aarde te bewerken
Eerbiedigend de wijsheid en harmonie
in Gods schepping
Om rechtvaardig haar vruchten te verdelen
Broederlijkheid betrachtend
daar waar mensen van elkaar afhankelijk zijn
Om uit innerlijke kracht het goede te doen
Richtend onze wil naar Gods woord dat ons voedt in onze spijzen
Opdat werkzaam worde:
In de materie offerend licht
In mensen onderling scheppende liefde
In ieder persoonlijk kracht van de Geest

De tekst uit 1983 verklapt de liefde van de oprichters voor de antroposofie. Uit deze maatschappelijke stroming van ­Rudolf Steiner ontstond in de jaren twintig van de vorige eeuw de biologisch ­dynamische landbouw. Deze teeltmethode, in harmonie met natuurlijke processen, was een reactie op de eerste tekenen van industriële landbouw.

Geitenwollensokken

Het is gemakkelijk de grondsteenspreuk af te doen als oubollig of geitenwollensokken. Zeker, in tijden van turbokoeien als melkmachines, hoogtechnologische glastuinbouw en zelfscankassa’s, doet de tekst gedateerd aan. Maar stel dat het fenomeen supermarkten anno 2020 werd bedacht. Een jaar met zeeën vol plastic, voedselverspilling, stikstofproblematiek, junkfood en klimaatverandering, vol scheve arbeidsverhoudingen en uitbuiting van primaire producenten. Dan zou die supermarkt kunnen lijken op wat Odin vandaag de dag aan idealen destilleert, uit de eigen grondsteenspreuk van 37 jaar geleden.

Samengevat komen die neer op het verhandelen van gezonde levensmiddelen, die zijn geproduceerd en verpakt met respect voor aarde en dier, en die worden verhandeld tegen een eerlijke prijs voor klant, leverancier en boer. Een systeem waarin winsten niet automatisch naar de aandeelhouders gaan, maar worden geïnvesteerd in bijvoorbeeld een eigen boerderij. En waarbij voor een eerlijke prijs zoveel mogelijk rechtstreeks zaken wordt gedaan met boer en teler. Allemaal omdat medewerkers en klanten met zeggenschap het zo willen. De tweekoppige directie – naast Koomans ook Theo Boon – mag niet meer dan zes keer zoveel verdienen als de minst betaalde medewerker. ‘Voor ons is geld een middel waarmee we onze idealen kunnen verwezenlijken’, luidt een van de kernprincipes van het bedrijf.

Toekomstbestendig

Dit komt wel neer op ‘hard werken voor weinig’, merkt de directeur op in de pas geopende Odin-boerderijwinkel bij Almere. Pal naast de rundveestal van de biodynamische boerderij Vliervelden in de duurzame wijk Oosterwold. Haar woorden gaan vergezeld met een lach, want de voldoening die ze uit haar werk haalt, drukt ze niet uit in geld. ‘Ik ben trots dat het ons lukt iets toekomstbestendigs op te zetten.’

Niet dat het altijd gemakkelijk is. 2016 was geen best jaar. De grote supermarktketens hadden net ‘gas gegeven’ op hun biologische assortiment en begonnen met gerestylde superafdelingen ook nog eens verdacht veel te lijken op vestigingen van Odin, Ekoplaza of Marqt. Die laatste trok deze ontwikkeling niet en werd overgenomen door Udea, eigenaar van Ekoplaza en Natuurwinkel. Voor Odin lag toen al de vraag op tafel: wat is ons onderscheidend vermogen? Voor een eenduidige boodschap ging bij alle vestigingen dezelfde naam aan de gevel. De sociale, coöperatieve bedrijfsstructuur en het respect voor de aarde met biologische, bio­dynamische producten, werden speerpunten.

Winst

In 2019 volgde nog een moeilijk jaar. Vooral doordat het bedrijf met de nodige complicaties overging op één IT-systeem na het samengaan met gelijkgestemde groothandel De Nieuwe Band. Daarvan verlost, en met een mede door de coronapandemie opgestuwde vraag naar bewustere voeding, verwacht Odin dit jaar zo’n 1 miljoen euro winst te boeken op een omzet van 67 miljoen euro.

Het kan dus, winst maken met winkels waar doorgaans een serene rust vanuit gaat. Waar klanten niet doorheen worden gejaagd met zelfscanners, maar waar vaak slechts een handjevol klanten rondloopt. ‘Daar zie je dat wij een heel ander verdienmodel hebben’, zegt Koomans. ‘We kunnen niet compenseren met meer marge op ongezonde producten. Aan de andere kant hebben we een heel ander salarishuis en hoeven we niet met aandeelhouders af te rekenen.’

De ruim 11.000 leden, vertegenwoordigd in de ledenraad, mogen meedenken wat er met de winst wordt gedaan. Dan ligt ook de vraag op tafel: hoe komt het dat we winst maken? Betalen we de boer of onze medewerkers te weinig? Kan de prijs aan de kassa omlaag?

Prijzen

De prijs is nog wel een ding. De coöperatie is terughoudend met aanbiedingen en heeft het stunten met vlees en vis helemaal in de ban gedaan – om beter te kunnen inkopen en verspilling te voorkomen. Op alle producten is wel de standaard ledenkorting van circa 15 procent. In ruil voor een participatie in de coöperatie van 100 euro en een extra maandelijkse 16 euro. Maar nog altijd ligt de prijs aan de kassa relatief hoog.

De Consumentenbond concludeerde vorig jaar dat 115 biologische producten bij Odin (en Natuurwinkel) bijna 30 procent duurder zijn dan gemiddeld bij andere onderzochte superketens. ‘Daar staat tegenover dat wij een langetermijnrelatie aangaan met boeren’, zegt Koomans. ‘We stappen niet plotseling over als een ander goedkoper is of als de producent een keer een slecht jaar heeft.’

Veelverdieners

Broederschap staat ook in de grondsteensspreuk. Maar met de relatief hoge prijzen, welk prachtig ideaal die ook dienen, wordt het armere deel van de samenleving buitengesloten. Een groep die een groot deel van hun inkomen afdraagt aan de Aldi of Dirk, vaak in ruil voor een ongezonder en korter leven. Wat heeft Odin deze groep te bieden?

‘We hebben hierover al veel gediscussieerd in de ledenraad, maar we zijn er nog niet over uit’, zegt Koomans, die wel denkt dat wat mogelijk is. Bijvoorbeeld door gratis ledenvoordeel weg te geven aan mensen die dit niet zelf kunnen betalen. Ze wil nog wel benadrukken dat ze niet alleen maar veelverdieners over de vloer krijgen. ‘Eerder klanten die bewuste keuzes maken.’

Bron: Volkskrant (20 december 2020)