11 mrt Masterclass Imke de Boer: ‘Belang systeemverandering wordt gezien’
‘We zijn allemaal onderdeel van het voedselsysteem en verantwoordelijk voor de transitie.’ Dat is de boodschap van hoogleraar Imke de Boer. Ze verwerpt hiermee het beeld dat het voornamelijk aan de boeren is om te zorgen voor die transitie.
Imke de Boer is hoogleraar dieren en duurzame voedselsystemen aan Wageningen University & Research en zelfstandig adviseur onder de naam De Boer en Voedsel. Tijdens een masterclass op donderdag 7 maart in Roermond haalde ze een aantal punten aan uit de voedselvisie. Met de nadruk op de biologische sector, omdat BioLogisch Limburg de organisator was. “Mijn verhaal ademt biologische landbouw”, zegt ze. “Die sector heeft een belangrijke rol gespeeld in de verduurzaming van het voedselsysteem. Biologische boeren zijn koplopers in de transitie naar een duurzame toekomst, maar om die positie te behouden, is het zaak om te blijven innoveren.”
Gezonde bodem
Het gegeven dat bioboeren geen pesticide gebruiken, past volledig in de voedselvisie. “Een gezonde bodem is de basis van ons voedselsysteem”, geeft De Boer aan. Volgens haar kunnen nieuwe teelten nog verkend worden, zoals strokenteelt of boslandbouw. “Natuurlijk wil je je velden ook doorspekken met natuurlijke vegetatie. Daarmee trek je natuurlijke bestrijders aan. Veel bioboeren doet dit gelukkig al.”
Ook zouden er nog stappen gezet kunnen worden op het gebied van bodemverdichting. “Zoals niet met grote machinerie op velden rijden.” Nieuwe technologie kan daarin een rol spelen. “Biologische productie en technologie kunnen prima samengaan, zeker als je technologische inzet om ecologische principes te ondersteunen.”
Reststromen
De Boer pleit er ook voor om dieren voornamelijk reststromen en gras te geven. Alleen zijn er nu nog weinig biologische reststromen beschikbaar. Reststromen uit de gangbare sector mogen niet biologisch gecertificeerd worden. “De stroom is nog niet groot en wordt daarom niet gescheiden. Maar het betekent niet dat je er niet alvast over na kunt denken.” Ook is ze ervan overtuigd dat er geen kringlopen gesloten kunnen worden zonder het gebruik van nutriënten in humane excreta. “Verken de mogelijkheden hiervoor”, is haar boodschap.
Voedselomgeving
Verder is het belangrijk de verbinding te blijven zoeken met de consument. “Vertel het verhaal achter je product en het beheer van het landschap. Een consument die weet wat hij of zij eet en een betrokkenheid voelt bij de productie van zijn voedsel betaalt eerder de eerlijke prijs.” Ook de groei van de biologische markt kan nog wel een boost gebruiken. “Hier ligt de verantwoordelijkheid niet alleen bij de boeren, het gaat om het hele systeem. De voedselomgeving is hierbij ook belangrijk. Ongeveer 80 procent van de voedingsmiddelen die bij de retail in de schappen liggen past niet in de schijf van vijf. Hoe kun je als consument dan een gezonde keuze maken? Misschien moeten we net als ik Frankrijk zelf het heft in handen nemen. Daar worden nu collectieve supermarken opgezet, gerund door een groep burgers, die direct de duurzame producten lokale boeren verkopen, zonder winstbejag.”
Hernieuwbare energie
Als laatste benadrukt ze het belang van energiebesparing. “Natuurlijk moeten we allemaal overstappen op hernieuwbare energie. Maar dat is niet genoeg, want het maken van hernieuwbare energie is niet zonder consequenties. Zonnepanelen vergen bijvoorbeeld zware metalen. Hernieuwbare energie niet oneindig beschikbaar, en daarom moeten we zuinig met energie blijven omgaan.”
Het hele proces naar een gezond en regeneratief voedselsysteem noemt De Boer ‘chaotisch en ingewikkeld’. “We zitten daar nu middenin.” In de 25 jaar dat ze bezig is met het onderzoek naar duurzame voedselsystemen ziet ze wel een verschil. “In het begin toen ik bij grote organisaties kwam spreken, werd ik weggehoond vanwege mijn ideeën en gedachten. Nu word ik wekelijks uitgenodigd om mijn verhaal te doen.”
Systeemverandering
De Boer geeft aan dat zij in haar onderzoek in tegenstelling tot veel andere wetenschappers een systeemblik heeft. “Ik kijk naar het grote en volledigere plaatje. Meer van die elementen kan ik nu invullen, omdat onderzoek erover bekend wordt. Het belangrijkste daarvan is dat het hele plaatje nu meer erkend wordt dan vroeger. Nu wordt gezien dat we naar een systeemverandering moeten, en iedereen daar een rol in speelt.” En dat is complex, geeft ze aan. “Dat kun je alleen doen door op relatief kleine schaal het volledig anders te doen. Daar zie je veel voorbeelden van op dit moment. Het verhaal dat we het anders moeten gaan doen, vond een aantal jaren geleden niet zoveel gehoor. Nu zien mensen het, maar ze denken wel nog steeds; hoe dan.” De wetenschapper geeft aan dat we tijdens de transitie barrières zullen blijven tegenkomen. “Toch zijn er bedrijven waar het lukt om het anders te doen. Dat is geweldig om te zien.”
Haar boodschap aan de dertig deelnemers aan de masterclass en biologische boeren in het algemeen is dan ook: ze zijn op de goede weg. “Het is echter zaak om niet te blijven stilstaan, maar te blijven bewegen. Ik hoop dat ik de luisteraars heb kunnen inspireren om over hun toekomst na te denken.”
